POŁOŻENIE

Powiat radzyński znajduje się w północnej części województwa lubelskiego. W Radzyniu Podlaskim, stolicy powiatu, który znajduje się w jego centrum, krzyżują się drogi krajowe nr 19 i nr 63. Radzyń Podlaski leży w odległości ok. 70 km od drogowego przejścia granicznego na granicy polsko-białoruskiej w Sławatyczach, 80 km na północ od Lublina i 150 km na wschód od Warszawy.

Obszar powiatu radzyńskiego według regionalizacji Kondrackiego 2001 leży na styku dwóch obszarów fizyczno-geograficznych Europy - Europy Zachodniej (południowa część Niziny Południowopodlaskiej - Równina Łukowska) i Europy Wschodniej (zachodnia część Polesia - Zaklęsłość Łomaska).

Zachodnia część powiatu (gminy: Ulan-Majorat, Borki, Czemierniki, miasto Radzyń Podlaski oraz częściowo gminy: Kąkolewnica i Radzyń Podlaski) położona jest na obszarze Nizin Środkowopolskich, gdzie wyróżniają się trzy jednostki o randze mezoregionów fizyczno-geograficznych: Równina Łukowska i Wysoczyzna Lubartowska, oddzielone Pradoliną Wieprza. Wschodnia część powiatu radzyńskiego (w całości gminy Wohyń i Komarówka Podlaska) należy do Polesia i położona jest na obszarze dwóch jednostek o randze mezoregionów: Zaklęsłości Łomaskiej oraz Równiny Parczewskiej.

PRZYRODA

Główną rzeką jest Tyśmienica - prawy dopływ Wieprza.

Jest to dzika rzeka, z licznymi starorzeczami i stawami. Doskonale nadaje się do uprawiania wędkarstwa oraz spływów kajakowych. Malownicza dolina Tyśmienicy jest ostoją wielu gatunków ptaków. Między innymi z tych względów została włączona (wraz ze swoim dopływem - Bystrzycą) do międzynarodowych programów ochrony przyrody: ECONET-PL, CORINE i NATURA 2000.

Lasy zajmują 20% powierzchni powiatu. Są zróżnicowane gatunkowo, w zależności od warunków glebowych, wodnych oraz stopnia ingerencji człowieka. Dominują bory mieszane i sosnowe z dużym udziałem brzozy. Miejscami na obszarach podmokłych występują olsy, a lokalnie w dolinach rzek zachowały się niewielkie fragmenty łęgów. W południowej części powiatu znajdują się również lasy grądowe (grabowe i dębowe). Obszary leśne powiatu radzyńskiego obfitują w stare 100-200 letnie drzewostany, wśród których występują drzewa objęte ochroną jako pomniki przyrody.

Najcenniejszy element przyrodniczy powiatu radzyńskiego stanowią ekosystemy torfowiskowe i bagienne. Niektóre z nich, szczególnie niewielkie śródleśne bagna, zachowały się w niemal niezmienionym stanie. Do najbardziej rozpowszechnionych należą torfowiska typu niskiego, usytuowane w dolinach rzek oraz niektórych obniżeniach. Największe, zwarte powierzchnie torfowisk, występują w dolinie Tyśmienicy. Zespoły torfianek i starorzecza w dolinie Tyśmienicy oraz przyujściowych odcinkach Bystrzycy i Białki są miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków wodno-błotnych, w tym rzadkich i chronionych. Podobną rolę spełniają okresowo stawy hodowlane, znajdujące się w dolinie Tyśmienicy w okolicy Suchowoli oraz w dolinie Bystrzycy w Borkach.

W śródleśnych niewielkich torfowiskach i bagnach, zlokalizowanych przede wszystkim w gminach Komarówka Podlaska i Kąkolewnica Wschodnia, występują rzadko spotykane, często reliktowe gatunki roślin, np. turzyca strunowa, wierzba lapońska i borówkolistna, brzoza niska. Na terenie powiatu radzyńskiego występuje także liczna grupa gatunków roślin, które znajdują się na liście gatunków chronionych. Należą do nich: widłak jałowcowaty, widłak goądzisty, orlik pospolity, rojnik pospolity, parzydło leśne, naparstnica zwyczajna, goryczka wąskolistna, barwinek pospolity, lilia złotogłów, storczyk krwisty, storczyk szerokolistny, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny, gnieanik leśny, kopytnik pospolity, kalina koralowa, konwalia majowa oraz chronione gatunki porostów: brodaczka kępkowa, brodaczka kędzierzawa, płucnica islandzka (na terenie Miasta Radzyń Podlaski), pałka wodna i turzyca - porastająca brzegi mokradeł, rzęsa i lilia wodna - pokrywająca lustro wody (gmina Ulan-Majorat). Na terenie kompleksu leśnego Bory Czemiernickie (w gminie Czemierniki), z uwagi na powierzchnię oraz na zróżnicowanie siedlisk, głównie obecność fragmentów dąbrów, występuje wiele rzadkich gatunków ptaków: jak trzmielojad, dzięcioł czarny, jastrząb i kruk.. Występują tu również sarny i dziki oraz chronione gatunki roślin. Na terenach łąk w okolicach Stoczka występują rybitwy, czajki, rycyki i brodzące. W dolinie Tyśmienicy spotyka się wiele gatunków skrzydlatych drapieżników: błotniaki stawowe i łąkowe, pszczołojady, kobuzy, jastrzębie, krogulce i bieliki.

OCHRONA PRZYRODY

W kompleksie leśnym w pobliżu Radzynia - uroczysko "Feliksówka" znajduje się rezerwat faunistyczny "Czapliniec", gdzie ochronie podlega stanowisko lęgowe czapli siwej oraz gniazda kruka, sokoła wędrownego i kani rudej. Powierzchnia rezerwatu wynosi 15,67 ha. Obejmuje on około 180 letni drzewostan sosnowy i około 150 letni dębowy.

Obszar Chronionego Krajobrazu "Annówka" - jego część znajduje się w granicach powiatu radzyńskiego. Utworzony został w 1983 roku w celu ochrony zwartego, dobrze zachowanego kompleksu leśnego, w którym udział starodrzewu przekracza 30%. Powierzchnia OChK "Annówka" wynosi 2 069 ha, z tego na terenie powiatu radzyńskiego, w gminie Borki znajduje się 554,5 ha.

Parczewski Obszar Chronionego Krajobrazu - w jego granice, z uwagi na walory krajobrazowe, została włączona część terenu gminy Czemierniki.

Radzyński Obszar Chronionego Krajobrazu - jest terenem projektowanym dla ochrony fizjocenoz leśnych, łąkowych i mozaiki agrocenoz na obszarze gminy Radzyń Podlaski, w pobliżu zachodniej granicy miasta Radzyń Podlaski. Europejska Sieć Obszarów Chronionych Natura 2000 wytypowana została na podstawie Dyrektywy Ptasiej. Obszar ten obejmuje całą dolinę Tyśmienicy w gminie Borki i częściowo w Gminie Czemierniki. W strukturze miasta Radzynia Podlaskiego wyodrębniony został Przyrodniczy System Miasta (PSM) obejmujący najcenniejsze przyrodniczo tereny połączone w system funkcjonalno-przestrzenny. PSM wykracza poza jego granice administracyjne i obejmuje tereny, których walory środowiska naturalnego i przyrody, a także zjawiska, procesy i mechanizmy w rzeczywisty sposób oddziaływają na warunki życia mieszkańców Radzynia Podlaskiego. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Wohyń wyznaczono ponadto Strefę Ochrony Krajobrazu i Ekspozycji, która obejmuje ochroną doliny rzek, a przede wszystkim rzeki Piwonii. Obszary te, punkty widokowe i zabytki należą do najbardziej atrakcyjnych w krajobrazie gminy.

WALORY PRZYRODNICZE

Gmina Czemierniki odgrywa ważną rolę w systemie obszarów chronionych Lubelszczyzny. Dolina Tyśmienicy to jedna z ważniejszych ostoi ptasich w Polsce prawdziwy raj dla ornitologów. Dzięki swym walorom ornitologicznym została zakwalifikowana do jednego z ptasich obszarów Natura 2000 o nazwie DOLINA  TYŚMIENICY kod obszaru  PLB 060004. Jest to obszar rangi europejskiej i jednocześnie ważny korytarz ekologiczny o znaczeniu ponadregionalnym. Rzeka Tyśmienica stanowi bowiem istotne połączenie między ważnym ekosystemem, jakim jest Polesie Lubelskie z pradoliną Wieprza,  a jednocześnie z korytarzem ekologicznym Wisły.

Występuje tu koncentracja ptaków wodno-błotnych jak: rybitwa białoczelna, krwawodziób, rycyk oraz sieweczki. Rzadkim przedstawicielem z rodziny czapli jest tutaj czapla biała, często obserwowana na stawach Skruda. Z tym środowiskiem są związane również takie gatunki jak: perkoz rdzawoszyi, rybitwa białoczelna, czernica oraz błotniak łąkowy. Z ptaków drapieżnych należy odnotować polujące tutaj często ptaki drapieżne jak: kobuz oraz dwa najważniejsze gatunki jak puchacz mający tutaj swoje stanowisko lęgowe czy zalatujący na stawy z okolic Suchowoli bielik. Dużym wzięciem u wędkarzy cieszą się rybne wody Tyśmienicy.

Na terenie powiatu radzyńskiego znajdują się 54 pomniki przyrody. 50 z nich to pomniki przyrody ożywionej, pojedyncze sędziwe i okazałe drzewa, rzadziej ich grupy. Zlokalizowane są przeważnie w parkach podworskich lub na terenach leśnych.

Pozostałe to głazy narzutowe o znacznych rozmiarach.

Największa ilość pomników przyrody zlokalizowana jest na terenie gminy Komarówka Podlaska (15 obiektów) oraz gminy i miasta Radzyń Podlaski (łącznie 16 obiektów). W granicach powiatu radzyńskiego znajduje się także 14 użytków ekologicznych. Są to przede wszystkim niewielkie śródleśne obszary zabagnione z zachowanymi wartościowymi zespołami roślinności hydrofilnej, a także tereny torfowisk i starorzeczy w dolinach. Największe powierzchnie (łącznie 65 ha) użytków ekologicznych znajdują się na terenie gminy Komarówka Podlaska. Na terenie powiatu radzyńskiego znajdują się 4 obszary chronionego krajobrazu.

GOSPODARKA

         Powiat radzyński ma charakter wybitnie rolniczy. Nieliczny przemysł, głównie przetwórczy, znajduje się w Radzyniu. Największe zakłady przemysłowe w Powiecie Radzyńskim:

• Spółdzielcza Mleczarnia "Spomlek", zatrudniająca ok. 600 pracowników. Producent i eksporter m.in. markowego sera "Radamer" - strona firmowa www,
• Zakład Pracy Chronionej "Simena", producent podzespołów dla przemysłu samochodowego i odzieży ochronnej - firmowa strona www,
• Górnicza Fabryka Narzędzi, producent akcesorii złącznych do nawierzchni kolejowej - firmowa strona www,
• przedsiębiorstwa cukierniczo-ciastkarskie
• Zakłady Przemysłu Cukierniczego Lider ARTUR Sp. z o.o. - Zakład Produkcyjny nr 2 w Radzyniu Podlaskim - firmowa strona www,
• "Lider's-KG" - ZAKŁAD PRODUKCYJNY nr 1 w Radzyniu Podlaskim - firmowa strona www,
• Bimiz Food - producent mrożonek z warzyw i owoców,
• Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe "Eurotex" - firma z branży odzieżowej - firmowa strona www,
• Zakład Produkcyjny CMC w Maryninie - produkcja palet - firmowa strona www,
• Przedsiębiorstwo Przemysłu Paszowego "Bacutil" w Bedlnie Radzyńskim,
• Firma "Domybartek" z Radzynia Podlaskiego - producent domów drewnianych - strona firmowa www,
• Zakład Meblowy "Kulenty" z Gąsiorów - firmowa strona www,
• Masarnia-ubojnia s.j. "Zemat" z Wohynia - firmowa strona www.

Na terenie powiatu prowadzą działalność następujące banki, m.in.: Bank Gospodarki Żywnościowej SA., PKO BP S.A., Bank Pekao S.A., Bank Spółdzielczy.
W Radzyniu Podlaskim swoje siedziby mają również: Sąd Rejonowy, Oddział Regionalny KRUS oraz Inspektorat ZUS, Urząd Skarbowy.
Elementem zaplecza lokalnego biznesu jest również Agencja Rozwoju Lokalnego w Radzyniu Podlaskim oraz Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców - organizacje, których celem jest wspieranie rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.

Perspektywy rozwoju wynikają z bliskości granicy Unii Europejskiej oraz korzystnego położeniu przy krajowych szlakach komunikacyjnych (możliwość obsługi ruchu tranzytowego), rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego oraz agroturystyki.

STRUKURA POWIERZCHNI

• Użytki rolne - 72%,
  w tym:
  • grunty orne - 53%
  • łąki i pastwiska - 18%
• Lasy - 20%
• Pozostałe - 8%

(% ogólnej powierzchni powiatu)

Źródło: "Wstępny audyt turystyczny Powiatu Radzyńskiego".